Anosmia, parosmia, fantosmia – Co to za zaburzenia węchu i czym się różnią?
Utrata węchu, a ściślej mówiąc, zaburzenia węchu, stały się w ostatnich latach tematem szeroko dyskutowanym, głównie za sprawą pandemii COVID-19. Infekcja koronawirusem często prowadziła do problemów z odczuwaniem zapachów, a u niektórych osób dolegliwości te utrzymują się nawet po wyzdrowieniu. Choć potocznie mówimy o utracie węchu, w rzeczywistości istnieje kilka różnych rodzajów zaburzeń, które mogą wpływać na nasz zmysł powonienia. Anosmia, parosmia i fantosmia to trzy z nich, a zrozumienie różnic między nimi jest kluczowe do postawienia właściwej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia, a także do efektywnego treningu węchu, o którym więcej powiemy w innym artykule.
Zaburzenia węchu mogą znacząco obniżyć jakość życia. Węch wpływa nie tylko na przyjemność z jedzenia i picia, ale także na poczucie bezpieczeństwa (np. wykrywanie dymu lub ulatniającego się gazu) oraz na naszą pamięć i emocje. Wiele wspomnień i uczuć jest silnie związanych z konkretnymi zapachami, a ich utrata może prowadzić do poczucia odizolowania i obniżenia nastroju. Dlatego tak ważne jest, aby nie bagatelizować problemów z węchem i szukać pomocy u specjalisty.
Anosmia – całkowita utrata węchu
Anosmia to fachowa nazwa na całkowitą utratę zdolności odczuwania zapachów. Osoba dotknięta anosmią nie jest w stanie wyczuć żadnego zapachu, niezależnie od jego intensywności. To jakby nagle stracić dostęp do całego świata zapachów, który wcześniej był integralną częścią codziennego doświadczenia. Przyczyny anosmii mogą być różne, od infekcji wirusowych (w tym COVID-19), przez urazy głowy, po choroby neurologiczne. Czasami anosmia jest spowodowana przez polipy nosa lub inne przeszkody mechaniczne, które blokują dostęp zapachów do receptorów w jamie nosowej.
Diagnoza anosmii opiera się na wywiadzie z pacjentem oraz na testach węchu, które pozwalają ocenić zdolność do rozpoznawania i identyfikowania różnych zapachów. Leczenie zależy od przyczyny. W przypadku infekcji wirusowych często stosuje się leczenie objawowe, a w niektórych przypadkach sterydy donosowe. Jeśli przyczyną są polipy, konieczne może być leczenie chirurgiczne. W przypadku anosmii po COVID-19 duże znaczenie ma trening węchu, który wspomaga regenerację nerwów węchowych.
Parosmia – zniekształcone odczuwanie zapachów
Parosmia to zaburzenie węchu, w którym odczuwane zapachy są zniekształcone. Oznacza to, że osoba z parosmią czuje zapach, ale jest on nieprawidłowy, często nieprzyjemny lub wręcz odrażający. Na przykład, zapach kawy może być odbierany jako zapach spalenizny, a zapach świeżego pieczywa jako zapach zepsutej ryby. To może być niezwykle frustrujące i utrudniające codzienne funkcjonowanie.
Parosmia często występuje po infekcjach wirusowych, w tym po COVID-19, i jest związana z nieprawidłową regeneracją nerwów węchowych. Uważa się, że w procesie regeneracji nerwy węchowe mogą łączyć się w nieprawidłowy sposób, co prowadzi do zniekształconego odczuwania zapachów. Diagnoza parosmii opiera się na wywiadzie z pacjentem oraz na testach węchu. Leczenie parosmii jest trudne i często polega na treningu węchu, który ma na celu przeuczenie nerwów węchowych. W niektórych przypadkach pomocne mogą być leki, ale ich skuteczność jest ograniczona.
Parosmia, choć mniej dotkliwa niż całkowita utrata węchu, może być bardzo uciążliwa. Często prowadzi do unikania jedzenia, obniżenia apetytu i pogorszenia nastroju. Warto pamiętać, że parosmia jest często przejściowa i z czasem ustępuje, choć proces ten może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Ważne jest, aby w tym czasie nie rezygnować z treningu węchu i dbać o odpowiednią dietę i nawodnienie.
Fantosmia – odczuwanie zapachów, których nie ma
Fantosmia to zaburzenie węchu, w którym osoba odczuwa zapachy, które w rzeczywistości nie występują w otoczeniu. Innymi słowy, osoba z fantosmią czuje zapach, choć nikt inny go nie wyczuwa. Zapachy te mogą być przyjemne lub nieprzyjemne, ale najczęściej są to zapachy nieprzyjemne, takie jak zapach spalenizny, chemikaliów lub zepsutego jedzenia. Fantosmia może być związana z problemami neurologicznymi, takimi jak migreny, epilepsja lub guzy mózgu. Może również występować po infekcjach wirusowych, ale rzadziej niż anosmia i parosmia.
Diagnoza fantosmii opiera się na wywiadzie z pacjentem oraz na wykluczeniu innych przyczyn, takich jak choroby neurologiczne. Leczenie fantosmii zależy od przyczyny. W przypadku problemów neurologicznych konieczne jest leczenie choroby podstawowej. W przypadku fantosmii po infekcjach wirusowych często stosuje się leczenie objawowe, takie jak płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej lub stosowanie leków przeciwhistaminowych. W niektórych przypadkach pomocne mogą być leki przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe.
Fantosmia, podobnie jak parosmia, może być bardzo uciążliwa i utrudniająca codzienne funkcjonowanie. Często prowadzi do lęku, niepokoju i poczucia odizolowania. Ważne jest, aby w przypadku wystąpienia fantosmii skonsultować się z lekarzem, aby ustalić przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Trening węchu może również być pomocny, choć jego skuteczność w przypadku fantosmii jest mniej udokumentowana niż w przypadku anosmii i parosmii.
Ostatecznie, choć zaburzenia węchu mogą być frustrujące i obniżać jakość życia, istnieje wiele sposobów, aby sobie z nimi radzić. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, aby ustalić przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Trening węchu, odpowiednia dieta i wsparcie psychologiczne mogą również pomóc w powrocie do normalnego funkcjonowania. Pamiętaj, że nie jesteś sam – wiele osób doświadcza podobnych problemów, a perspektywa poprawy jest realna. A kiedy już poczujesz poprawę, podziel się swoimi doświadczeniami z innymi – może to pomóc im w ich własnej walce o odzyskanie węchu.
