Ziemniakowe szaleństwo w Małopolsce – od góralskich chat po krakowskie restauracje
Pamiętam jak babcia w swoim małym domku pod Nowym Targiem powtarzała: Bez kartofla to i obiad nie obiad. Te słowa do dziś brzmią mi w uszach, gdy odwiedzam Małopolskę i poznaję jej ziemniaczane sekrety. To nie jest zwykłe warzywo – to kulinarna legenda regionu.
Historia, która smakuje ziemniakiem
W XVII wieku ziemniaki trafiły do Polski jako ciekawostka botaniczna. Dziś w Małopolsce trudno wyobrazić sobie kuchnię bez nich. Ciekawostka? W okolicach Bochni jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku istniały specjalne ziemniaczane targi, gdzie handlowano wyłącznie tym warzywem. Dziś tradycja tych targów odżywa w formie festiwali.
Dlaczego akurat ten region pokochał ziemniaki? Sekret tkwi w glebie i klimacie. Wapienne podłoże Podhala i żyzne ziemie wokół Krakowa tworzą idealne warunki dla uprawy kartofli o wyjątkowym smaku.
Góralskie hity kulinarne
W góralskiej kuchni ziemniak to absolutna podstawa. Próbując tych dań, czujesz ducha dawnych czasów:
- Bryjka – gęsta jak góry, rozgrzewająca zupa z wędzonym żeberkiem i mnóstwem ziemniaków. Idealna po całodniowej wędrówce.
- Hreczki – pokrojone w kostkę ziemniaki smażone z boczkiem. Proste? Ależ tak! Genialne? Oczywiście! Podawane z żętycą – serwatką z owczego mleka.
- Moskol – placek ziemniaczany, który kiedyś był podstawowym prowiantem pasterzy. Dziś podawany z gęstą śmietaną i skwarkami.
Warto dodać, że w góralskich domach do dziś używa się specjalnych drewnianych krajalnic do ścierania ziemniaków – tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie.
Krakowskie kartoflane wynalazki
W Krakowie ziemniak dostał szansę na prawdziwą kulinarną nobilitację. Wymienię tylko kilka lokalnych hitów:
| Danie | Gdzie spróbować? | Cena (średnia) |
|---|---|---|
| Babka ziemniaczana | Restauracja Chłopskie Jadło | 24 zł |
| Ziemniaczane gnocchi | Restauracja Pod Nosem | 32 zł |
| Kugiel weselny | Restauracja U Babci Maliny | 28 zł |
Warto wspomnieć o ziemniaczanych knedlach z suszonymi śliwkami – specjalności jednej z krakowskich restauracji, która w 2019 roku dostała za nie nagrodę w konkursie Perły Małopolski.
Świąteczne kartoflane tradycje
W adwencie w wielu małopolskich domach przygotowuje się ziemniaki z makiem – danie postne, które zaskakuje swoim smakiem. Z kolei na Wielkanoc obowiązkowa jest tzw. święconka ziemniaczana – zapiekanka z dodatkiem kiełbasy i jaj.
W mojej rodzinie na Wigilię zawsze robimy ziemniaki nadziewane grzybami leśnymi. To przepis, który pochodzi jeszcze z czasów mojej prababci – proste, ale jakże smaczne!
Nowoczesne oblicze tradycji
Dziś młodzi szefowie kuchni w Małopolsce prześcigają się w pomysłach na dania z ziemniaków:
- Ziemniaczane tiramisu w jednej z podkrakowskich restauracji
- Tatar z surowego ziemniaka z żółtkiem przepiórczym
- Lody ziemniaczane podawane z konfiturą z dzikiej róży
W ubiegłym roku miałem okazję próbować ziemniaczanego carpaccio w Krakowie – cienkie plasterki surowego ziemniaka marynowane w oliwie z ziołami. Rewelacja!
Gdzie szukać najlepszych ziemniaków?
Polecam kilka miejsc, które warto odwiedzić:
- Targ na Starym Kleparzu w Krakowie – tu znajdziesz stare odmiany ziemniaków, których nie kupisz w supermarkecie
- Festiwal Ziemniaka w Raciechowicach – odbywa się co roku we wrześniu
- Gospodarstwo agroturystyczne Pod Ziemniakiem koło Limanowej – możesz sam zbierać ziemniaki i uczyć się tradycyjnych przepisów
Warto też zajrzeć do małych wiejskich gospód – tam często serwuje się dania według starych receptur, których nie znajdziesz w przewodnikach.
Ziemniakowa turystyka
W Małopolsce powstał nawet specjalny szlak kulinarny Śladami ziemniaka. Można zwiedzać:
- Muzeum Ziemniaka w Niepołomicach
- Zagrodę pokazową tradycyjnej uprawy ziemniaków w Szczawnicy
- Warsztaty kulinarne w gospodarstwach agroturystycznych
Dla mnie największym odkryciem było to, jak różne mogą być ziemniaki w zależności od regionu. Te z okolic Zakopanego smakują zupełnie inaczej niż te spod Tarnowa!
Ziemniak – prosty czy wyrafinowany?
W Małopolsce ziemniak pokazuje, że może być zarówno podstawą biednej kuchni, jak i składnikiem wykwintnych dań. Od góralskiej bryjki po ziemniaczane gnocchi w krakowskiej restauracji – to cała gama smaków i możliwości.
Jak mawiał znany krakowski szef kuchni: Ziemniak jest jak dobra muzyka – można go podać na milion sposobów, a zawsze będzie brzmiał dobrze. I miał rację.
Na koniec mała rada od serca – gdy będziecie w Małopolsce, koniecznie spróbujcie zwykłych, pieczonych ziemniaków z ogniska. Podane ze świeżym masłem i odrobiną soli, smakują jak najlepszy przysmak świata.
